W krajach europejskich spożycie „energetyków” przez dzieci oraz młodzież jest powszechne, pomimo ostrzeżeń znajdujących się na etykietach. Tego rodzaju napoje mogą powodować m.in. bóle głowy, kołatanie serca, wzrost ciśnienia krwi czy kłopoty ze snem. Z tego właśnie powodu w Polsce wprowadzono zakaz sprzedaży „energetyków” osobom niepełnoletnim – od 1 stycznia 2024 roku osoby poniżej 18. roku życia nie kupią napojów energetycznych.
Dzieci i młodzież nie kupią już tzw. „energetyków”
1 stycznia 2024 roku weszły w życie przepisy (Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 roku o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw, opublikowana 28 sierpnia) zakazujące sprzedaży napojów energetyzujących – nazywanych popularnie „energetykami” lub „energy drinkami” – osobom, które nie ukończyły 18. roku życia. Wspomniana ustawa zakazuje również ich sprzedaży na terenie szkół oraz innych jednostek oświatowych, a także w automatach z napojami.
Obowiązujące od stycznia prawo nakłada na producentów oraz importerów „energetyków” obowiązek umieszczenia na opakowaniu jednostkowym widocznej, czytelnej etykiety i nieusuwalnej informacji o treści „napój energetyzujący” lub „napój energetyczny”. Jeżeli producent nie zastosuje się do wymogów zawartych w nowelizacji, może zostać nałożona na niego kara grzywny w wysokości do 200 tysięcy złotych albo kara ograniczenia wolności (bądź obie te kary łącznie). Z kolei sklep lub kierownik lokalu gastronomicznego sprzedającego napoje energetyczne osobom niepełnoletnim w placówkach oświatowych lub w automatach może otrzymać karę grzywny do 2 tysięcy złotych.
Czym dokładnie jest napój energetyczny i co zawiera?
„Energetyki” to gazowane napoje bezalkoholowe mające działanie pobudzające – w krótkim czasie zwiększają koncentrację i sprawność psychofizyczną. Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 roku podkreśla, że za taki produkt uznaje się napój z dodatkiem kofeiny lub tauryny.
Kofeina jest jednym z bioaktywnych składników nasion kawy, naturalnie występuje także w liściach herbaty, owocach guarany oraz w liściach ostrokrzewu paragwajskiego (yerba mate). Działa pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy, blokując działanie neuroprzekaźnika – adenozyny. Adenozyna reguluje m.in. pracę serca i jest neurotransmiterem informacji o zmęczeniu. Działanie psychostymulujące kofeiny zależy od płci, wieku czy masy ciała osoby, która ją spożywa. Specjaliści przyjmują jednak, że bezpieczna dzienna dawka kofeiny dla zdrowych dorosłych osób wynosi 300 – 400 mg. W przypadku dzieci spożycie kofeiny nie powinno być wyższe niż 2,5 mg na kilogram masy ciała na dobę.
Warto wiedzieć: Badania Instytutu Żywności i Żywienia pokazują, że mała puszka (250 ml) napoju energetyzującego może dostarczać od 67 do 83 mg kofeiny.
Drugi z najczęstszych składników „energetyków” – tauryna – jest aminokwasem biogennym, występującym w komórkach ludzkiego organizmu. Choć działanie tauryny nie jest tak silnie pobudzające jak kofeiny, to substancja ta potęguje oddziaływanie kofeiny na organizm. Według zaleceń dzienne spożycie tauryny z diety i suplementacji u dzieci nie powinno przekraczać 100 – 200 mg.
Ogólnie zalecana dzienna dawka tauryny dla dzieci wygląda następująco:
– niemowlęta (0 – 6 miesięcy): 25 – 50 mg,
– dzieci od 7 miesięcy do 4 lat: 50 – 100 mg,
– dzieci w wieku 5 – 12 lat: 100 – 200 mg.
Warto wiedzieć: Przyjmuje się, że w jednym energetyku o pojemności 250 ml znajduje się 500 – 1000 mg tauryny.
Do pozostałych składników „energetyków” zaliczono:
– inozytol („witamina B8”, związek o właściwościach słodzących, jak erytrytol, ksylitol i sorbitol),
– cukry proste,
– witaminy z grupy B,
– aromaty,
– dwutlenek węgla,
– konserwanty,
– regulatory kwasowości.
Dlaczego młodzi ludzie nie mogą spożywać „energetyków”?
Dane opublikowane przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) pokazują, że co piąte dziecko w wieku 6 – 10 lat spożyło napój energetyczny co najmniej raz w ciągu roku. Ponadto 56% dzieci deklaruje picie minimum 1 szklanki tygodniowo, 24% – 2 szklanek, a 7% – ponad 4 szklanek tygodniowo. U młodzieży wartości te są wyższe.
Warto wiedzieć: Eksperci zajmujący się zdrowiem najmłodszych są zgodni, że napoje energetyczne zawierające kofeinę i taurynę nie powinny być spożywane przez nieletnich, ponieważ mogą powodować zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego.
Według badań 19 – 29% młodych ludzi po spożyciu „energetyków” odczuwa objawy, takie jak: kołatanie serca, ból głowy, poczucie silnego rozbicia. Ponadto napoje energetyczne mogą powodować:
– nienaturalne pobudzenie,
– wahania nastroju,
– rozdrażnienie, niepokój,
– wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
– zaburzenia gospodarki wapniowej (zaburzenia wzrostu kości),
– zaburzenia snu.
Agnieszka Michalik
Źródło: DOZ.pl
Fot.: pixabay.com (zdjęcia ilustracyjne)
